«Ես ցուցահանդես եմ անում, աղջի՛կ»

Հայաստանի տարբեր մարզերից Երևանի պատմության թանգարան տեղափոխված հուշարձանների ճակատագիրն այսօր բուռն քնարկման արժանացավ պատմական հուշարձանների պահպանության ակտիվիստների, մշակույթի նախարարության ներկայացուցիչների և Հայաստանի պատմության թանգարանի տնօրենի կողմից:

Բանն այն է, որ կառավարության` այս տարվա սեպտեմբերի որոշմամբ Հայաստանի պատմության թանգարան են տեղափոխվել 51 հուշարձաններ, այդ թվում` խաչքարեր, վիշապաքարեր, տապանաքարեր: Նրանք չորս տարի պետք է մնան թանգարանում` վերանորոգվեն, ամրացվեն, այնուհետև նորից վերադարձվեն:
Հուշարձանների պահպանության ակտիվիստները ոչ միայն դեմ են հուշարձանների տեղափոխման ծրագրին, այլև իրենց «մեղադրականում» նշեցին, որ կառավարությունը «հետին» նպատակներ է հետապնդում այս քայլին գնալով, ուստի պետք չէ վստահել նրա խոսքին: Որպես հիմնավորում նրանք օրինակներ բերեցին, նշելով, որ եղել են դեպքեր, երբ վերանորոգման նպատակով մի քանի տարի առաջ Երևան տեղափոխված
հուշարձանները անհետ կորել են: Հուշարձանների պահպանության նախաձեռնության ակտիվիստներին հավատ չեն ներշնչում ո՛չ կառավարության, ո՛չ էլ Անելկա Գրիգորյանի խոստումներն ու պատճառաբանությունները: Նրանք հիշեցին հանրային խորհրդից մի դրվագ (հուշարձանների խնդրի քննարկման ժամանակ), որտեղ հարց է ուղղվել թանգարանի տնօրենին` արդյո՞ք չորս տարի հետո հուշարձանները կվերադարձվեն իրենց նախկին տեղը, վերջինս պատասխանել է. «Դե, կտեսնենք, կյանք է, ինչպես կդասավորվի, այնպես էլ կանենք»: «Պետությունը եթե մտահոգված է դրանց անմխիթար վիճակով, թող տեղում վերանորոգման աշխատանքներ տանի, ոչ թե հազարավոր կիլոմետրեր կտրի, բերի հասցնի Երևան: Երբ գնում ես որևէ տեսարժան վայր, հուշարձանների վրա գրված է`«Հուշարձանը պահպանվում է պետության կողմից»: Բայց բոլորս գիտենք` դրանց մեծ մասն անմխիթար վիճակում են այսօր: Եթե արժեքավոր են այդ հուշարձաններն ու կոթողները, ինչո՞ւ են այդքան անմխիթար վիճակում: Պատճառը մեկն է ` փող չկա։ Եթե վերանորոգման համար փող չկա, ի՞նչ նպատակով եք տեղափոխել այստեղ»,- հարցնում է ակտիվիստ Ռուբեն Բաղդիշյանը:
Անելկա Գրիգորյանի խոսքով, իրենք փրկել են այդ հուշարձանները, և բողոքելու փոխարեն պետք է շնորհակալ լինել: Իսկ առհասարակ, նա այն համոզմունքին է, որ «պետությունն ինքն է որոշում` ինչպես օգտագործել իր սեփականությունը»: Այս մտքի հետ չհամաձայնեցին գրեթե բոլոր ներկաները` հակադարձելով, որ հուշարձանները ոչ թե պետության սեփականությունն են, այլ հանրության, հայ ժողովրդի, և այս ծրագիրն իրականացնելուց առաջ պետք էր նախևառաջ հասարակական լայն քննարկման դնել խնդիրը:
Միևնույն է, տիկին Գրիգորյանին վրդովեցնում էր հատկապես այն հարձակվողականությունը, որ նկատելի էր ակտիվիստների կողմից:
«Այս հարցին այնպես ծանր եք վերաբերվում, կարծես ոչ թե Հայաստանի պատմության թանգարան են տեղափոխվել, այլև Թուրքիայի: Ի՞նչն է վատ, ինչի՞ց եք դժգոհ։ Վա՞տ է, երբ բզկտված, տրորված արձանների բեկորները տեղափոխել ենք թանգարան: Վա՞տ է, երբ ուզում ենք մեր ունեցածը ճանաչելի դարձնել հասարակությանը: ՉԷ՞ որ դրանով են ճանաչում մեր պատմությունը»:
Արդյո՞ք չորս տարին շատ չէ հուշարձանների վերանորոգման համար: Կամ` այդ անշարժ հուշարձանները չե՞ն վնասվում տեղափոխումից. տիկին Գրիգորյանը բառացիորեն այսպիսի պատասխան տվեց. «Դա երկարատև աշխատանք է պահանջում։ Կլինի անշարժ, թե շարժական, հասկացե՛ք, մենք ունենք կառավարության որոշում` պետք է բերել, և մենք բերել ենք, մենք պարտավոր ենք ենթարկվել այդ որոշմանը»:
Սոֆյա Հովսեփյանի այն անհանգստությանը, թե մարզերը զրկվում են արձաններց, հնչեց պատմության տնօրենի կոշտ պատասխանը. «Ես ցուցահանդես եմ անում, աղջի՛կ»:
Նշենք, որ 2013 թվականի մարտի 13-ին Հայաստանի պատմության թանգարանում կբացվի մեծ ցուցահանդես, որտեղ ի ցույց կդրվեն մարզերից տեղահանված բոլոր հուշարձանները:

Հասմիկ ՄՈՎՍԻՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ